ATEX และ IECEx คืออะไร ? ความหมายและความแตกต่าง

หากคุณเรียนรู้เกี่ยวกับมาตรฐานกันระเบิด คุณอาจเคยได้ยินคำรับรอง ATEX และ IECEx คำรับรองทั้ง 2 นี้ มีความคล้ายคลึงกัน โดยในบทความนี้ เราจะมาอธิบายถึงความหมายและความแตกต่างระหว่า ATEX กับ IECEx หากคุณอ่านจนจบจะเข้าใจมากขึ้นอย่างแน่นอนครับ

ATEX และ IECEx คืออะไร ?

ATEX และ IECEx เป็นมาตรฐานสากลที่ออกแบบมาเพื่อปกป้องอุปกรณ์ไฟฟ้าและบุคลากรจากอันตรายที่อาจเกิดขึ้นจากวัตถุระเบิด วัตถุระเบิดคือสารหรือวัสดุที่สามารถระเบิดได้เมื่อเกิดการเผาไหม้อย่างรวดเร็วและรุนแรง วัตถุระเบิดสามารถแบ่งออกเป็น 2 ประเภทหลักๆ ได้แก่

• วัตถุระเบิดชนิดจำกัด (Confined explosive) เป็นวัตถุระเบิดที่ระเบิดได้ก็ต่อเมื่ออยู่ในภาชนะหรือพื้นที่จำกัด
• วัตถุระเบิดชนิดไม่จำกัด (Unconfined explosive) เป็นวัตถุระเบิดที่ระเบิดได้ไม่ว่าจะอยู่ในภาชนะหรือพื้นที่จำกัดหรือไม่

ATEX คืออะไร ?

ATEX ย่อมาจาก “Atmospheres Explosibles” เป็นมาตรฐานที่บังคับใช้เฉพาะในสหภาพยุโรป (EU) กำหนดให้ผลิตภัณฑ์ไฟฟ้าและระบบที่ใช้ในสภาพแวดล้อมที่อาจเกิดการระเบิดต้องเป็นไปตามข้อกำหนดด้านความปลอดภัยที่กำหนดไว้ในมาตรฐาน ATEX

IECEx คืออะไร ?

IECEx ย่อมาจาก “International Electrotechnical Commission Explosives” เป็นมาตรฐานสากลที่จัดทำโดย International Electrotechnical Commission (IEC) กำหนดให้ผลิตภัณฑ์ไฟฟ้าและระบบที่ใช้ในสภาพแวดล้อมที่อาจเกิดการระเบิดต้องเป็นไปตามข้อกำหนดด้านความปลอดภัยที่กำหนดไว้ในมาตรฐาน IECEx

มาตรฐาน ATEX และ IECEx มีเนื้อหาที่คล้ายคลึงกันมาก โดยกำหนดให้ผลิตภัณฑ์ไฟฟ้าและระบบต้องมีคุณสมบัติและการออกแบบที่เหมาะสม เช่น โครงสร้างที่แข็งแรงเพียงพอที่จะทนต่อแรงระเบิด มีระบบระบายอากาศเพื่อป้องกันไม่ให้เกิดการสะสมของก๊าซไวไฟ มีระบบป้องกันการจุดระเบิดจากอุปกรณ์ไฟฟ้า เป็นต้น

ความต่างระหว่าง ATEX และ IECEx

ความแตกต่างที่สำคัญระหว่างมาตรฐาน ATEX และ IECEx คือ ATEX นั้นได้รับการบังคับใช้เฉพาะในสหภาพยุโรปเท่านั้น ในขณะที่ IECEx ได้รับการยอมรับและได้รับการรับรองทั่วโลก ดังนั้นการรับรอง IECEx จึงเป็นที่ยอมรับและยอมรับอย่างกว้างขวางมากขึ้นเมื่อเทียบกับการรับรอง ATEX

สัญลักษณ์ ATEX และ IECEx

ผลิตภัณฑ์ไฟฟ้าและระบบที่มีคุณสมบัติกันระเบิดตามมาตรฐาน ATEX หรือ IECEx จะได้รับสัญลักษณ์กำกับอยู่ เช่น

• สัญลักษณ์ ATEX: II 2 G Ex d IIB T6 Gb X
• สัญลักษณ์ IECEx: Ex d IIB T6 Gb X

สัญลักษณ์ ATEX และ IECEx ประกอบด้วยตัวอักษรและตัวเลขต่างๆ แต่ละตัวมีความหมายดังนี้

• ตัวอักษร
  • II: หมายถึง อุปกรณ์ไฟฟ้าสำหรับใช้ในบรรยากาศที่อาจเกิดการระเบิดชนิดจำกัด
  • G: หมายถึง อุปกรณ์ไฟฟ้าสำหรับใช้ในบรรยากาศที่อาจเกิดการระเบิดชนิดไม่จำกัด
• ตัวเลข
  • 2: หมายถึง ระดับการป้องกันอุปกรณ์ไฟฟ้าจากแรงระเบิด
  • 1: หมายถึง ระดับการป้องกันอุปกรณ์ไฟฟ้าจากก๊าซไวไฟ
  • T6: หมายถึง อุณหภูมิสูงสุดที่อุปกรณ์ไฟฟ้าสามารถทนได้
  • Gb: หมายถึง ประเภทของการป้องกันอุปกรณ์ไฟฟ้าจากแรงระเบิด
  • X: หมายถึง ประเภทของการป้องกันอุปกรณ์ไฟฟ้าจากก๊าซไวไฟ

อ่านเพิ่มเติมเกี่ยวกับรายละเอียดของทั้ง 2 มาตรฐาน : มาตรฐานกันระเบิด (Explosion proof) คืออะไร ?

การเลือกผลิตภัณฑ์ไฟฟ้ากันระเบิด

การเลือกผลิตภัณฑ์ไฟฟ้ากันระเบิดที่เหมาะสมนั้น จำเป็นต้องพิจารณาปัจจัยต่างๆ ดังนี้

• ประเภทของวัตถุระเบิด: วัตถุระเบิดชนิดใดที่อาจเกิดขึ้นในบริเวณที่มีอุปกรณ์ไฟฟ้าอยู่
• ประเภทของอุปกรณ์ไฟฟ้า: อุปกรณ์ไฟฟ้าชนิดใดที่จะติดตั้งในบริเวณที่มีวัตถุระเบิด
• สภาพแวดล้อมในการทำงาน: สภาพแวดล้อมในการทำงานเป็นอย่างไร เช่น อุณหภูมิ ความดัน เป็นต้น

อุปกรณ์กันระเบิดที่ได้รับการองรับ ATEX และ IECEx มีอะไรบ้าง ?

อุปกรณ์กันระเบิดนั้นมีอยู่ในนทุกอุตสาหกรรม แต่หากจะให้ยกตัวอย่างอุปกรณ์ที่เกี่ยวข้องกับอุตสาหกรรมการผลิต ได้แก่

• เครื่องวัดอัตราการไหล (Flow meter) แบบดิจิตอล เช่น Magnetic flowmeter, Variable area เป็นต้น
• วาล์วอัตโนมัติ (Control valve) ที่มีการใช้ Positioner ในการส่งสัญญาณ
• เกจวัดแรงดัน (Pressure gauge) แบบที่สามารถส่งสัญญาณไฟฟ้า เช่น Digital Pressure gauge หรือ Electric contact pressure gauge ครับ

ข้อกำหนดในการติดตั้งอุปกรณ์กันระเบิด

การติดตั้งอุปกรณ์กันระเบิดต้องเป็นไปตามข้อกำหนดของมาตรฐานที่เกี่ยวข้อง โดยเฉพาะอย่างยิ่งต้องติดตั้งอุปกรณ์ให้เหมาะสมกับสภาพแวดล้อมในการทำงาน เช่น การติดตั้งอุปกรณ์ในบริเวณที่มีอุณหภูมิสูง ต้องติดตั้งอุปกรณ์กันระเบิดที่ทนต่ออุณหภูมิสูง เป็นต้น

การบำรุงรักษาอุปกรณ์กันระเบิด

อุปกรณ์กันระเบิดจำเป็นต้องได้รับการบำรุงรักษาอย่างสม่ำเสมอ เพื่อให้อุปกรณ์อยู่ในสภาพที่พร้อมใช้งานและมีประสิทธิภาพ โดยเฉพาะอย่างยิ่งต้องตรวจสอบอุปกรณ์ให้อยู่ในสภาพดี ไม่มีรอยแตกร้าวหรือความเสียหายอื่นๆ

สรุป

โดยสรุปแล้วทั้งมาตรฐาน ATEX และ IECEx เป็นมาตรฐานที่ควบคุมอุปกรณ์กำหนดให้ผลิตภัณฑ์ไฟฟ้าและระบบที่ใช้ในสภาพแวดล้อมที่สุ่มเสี่ยงต่อการเกิดการระเบิด โดยมีเนื้อหาที่เรียกได้ว่าแทบจะเหมือนกัน ต่างกันที่พื้นที่การบังคับใช้นั่นเองครับ หวังว่าผู้อ่านทุกท่านจะเข้าใจเกี่ยวกับมาตรฐานกันระเบิดทั้ง 2 มาตรฐานนี้มากขึ้นครับ